Jak poradziłem sobie z wypaleniem zawodowym?

„A to przyszedł Pan do mnie po pierwszym zawale” – takie było pierwsze zdanie, jakie powiedział mi lekarz, kiedy opisałem mu objawy, które towarzyszyły mi od kilku dni. Gdy to usłyszałem, pomyślałem, że zaraz będę miał kolejny. Na szczęście gruntowne badania wykazały, że zawału nie było i mój organizm jest zdrowy, tylko przemęczony. Musiałem wprowadzić kilka istotnych zmian w moim harmonogramie pracy.

To wydarzenie z lipca 2014 roku, było dla mnie przełomowe. Od 2006 roku prowadzę firmę szkoleniową, a od września 2013 roku zaczęła się ona dynamicznie rozwijać, co doprowadziło mnie nie tylko do lepszej sytuacji finansowej, ale także do gorszej sytuacji zdrowotnej. Na szczęście skorzystałem z pomocy, zarówno w aspekcie zdrowotnym jak i biznesowy. O zdrowiu pisać nie będę, skupię się na tym drugim aspekcie.

To co przejawiało się zewnętrznie w złym stanie zdrowia, wewnętrznie odczuwałem jako jako wypalenie zawodowe i to w momencie, kiedy zacząłem odnosić „sukces”, z którym jednak nie potrafiłem sobie poradzić. Użyłem zwrotu „wypalenie zawodowe”, który wyjaśnię. Według psycholog społecznej Christiny Maslasch jest to „zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań, który może wystąpić u pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.”

To stan, w którym na początku przestajemy odczuwać satysfakcję z wykonywanej pracy, a ostatecznie stajemy się nieskuteczni w tym, co robimy. Najłatwiej zahamować ten proces na początku, ale najtrudniej jest go wtedy rozpoznać.

Podstawowe wymiary syndromu wypalenia zawodowego według Christiny Maslach są następujące:

I. stadium wyczerpania emocjonalnego: nadmierne zaangażowanie emocjonalne oznacza, że osoba identyfikuje się emocjonalnie z pracą, tak że sukces w pracy jest równoznaczny z sukcesem osobistym, a niepowodzenie w pracy – z osobistą porażką. W stadium tym, pojawiają się symptomy emocjonalnego wyczerpania, takie jak fizyczne zmęczenie, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, bóle głowy, zaburzenia snu, osłabienie układu immunologicznego.

II. stadium depersonalizacji: przejawia się przez fizyczne lub psychiczne dystansowanie się w stosunku do osób, które są odbiorcami usług; przekonanie, że osoba potrzebująca pomocy zasługuje na los, jaki ją spotkał i nie jest warta godnego traktowania.

III. stadium obniżonego poczucia dokonań osobistych: spadek poczucia własnej kompetencji i skuteczności, poczucie braku kontroli, zorientowanie na porażkę – syndrom wyuczonej bezradności.

W czasie swojego kryzysu przeszedłem „wzorcowo” wszystkie trzy etapy. Pierwszy charakteryzował się trudnościami ze zrelaksowaniem się, nieustannym stresem, nawracającymi lękami, poczuciem pustki. Ten etap był „wewnętrzny”, czyli niezauważalny dla innych, a jednocześnie coraz bardziej męczy dla mnie. Następnie przyszedł drugi etap (oczywiście wtedy w wirze działań byłem tego nieświadomy), w którym nie mogłem już ukryć mojego wewnętrznego stanu. Generalnie odbijało się to na relacjach z moją rodziną i przyjaciółmi oraz ogólnym poczuciu, że jestem przemęczony i „niezrozumiany przez cały świat”. Na trzecim etapie, tuż przed wizytą u lekarza coraz częściej nie chciało mi się pracować, ani przyjmować nowych zleceń. Wprawdzie nie lekceważyłem swoich obowiązków, ale zajmowały mi one więcej czasu niż do tej pory i coraz łatwiej się rozpraszałem.

Na szczęście wtedy trafiłem do lekarza, wziąłem przymusowy urlop, odpocząłem i przemyślałem raz jeszcze mój sposób pracy. Dzięki pomocy mojego mentora wprowadziłem zmiany, w moim sposobie funkcjonowania. Wiązało się to z następującymi działaniami:

1. Wybrałem swój model biznesowy.

Zacząłem od prostego pytania: „Po co mi firma?”. Moja odpowiedź, której sobie udzieliłem brzmi: „firma istnieje po to, aby zapewnić mi styl życia, którym chcę żyć”. W jednej z publikacji wyczytałem – i to zostało we mnie na lata – że sukces różni się od szczęścia.

Autor tej myśli napisał, że sukcesem są zewnętrzne osiągnięcia, takie jak posiadanie firmy, rodziny, zarabianie, wyjazd wakacyjny. To są właśnie sukcesy. Natomiast szczęście to poczucie zadowolenia z tego, co się osiągnęło. Największa tragedia przydarza się wtedy, gdy poświęcamy swój czas i energię, środki, siły, zasoby, aby osiągnąć sukces, a kiedy go osiągamy, to nie daje on poczucia szczęścia. W mojej sytuacji oznacza to dziewięciomiesięczny rok pracy oraz 4,5 godzinny dzień pracy.

Czytałem kiedyś autobiografię pewnego miliardera. Bardzo go cenię za jego osiągnięcia biznesowe. Zaczynał od niczego, ale dzięki wytrwałości, cierpliwemu znoszeniu niepowodzeń, pracowitości i nieustannemu procesowi uczenia się osiągnął sukces. W swojej książce (po którą chętnie sięgam) niezwykle szczerze dzieli się zarówno porażkami, które poniósł, jak i zwycięstwami, które osiągnął.

Był jednak w niej pewien rozdział, który dał mi wiele do myślenia. Po dziesiątkach lat prowadzenia firmy postanowił on na pewien okres wycofać się z działalności biznesowej. Czas, który nastał zaraz po sprzedaży jego firm, opisuje następująco: „Miałem już miliard dolarów na koncie. Wtedy zadałem sobie kilka pytań: I co teraz? Po co mi to wszystko? Jaki jest sens mojego życia poza biznesem? Mój młodszy syn miał 12 lat. Wybraliśmy się razem na tydzień w góry. Przez pierwsze trzy dni nie miałem o czym z nim rozmawiać. Dzisiaj mam z nim świetną relację. Nadrobiliśmy stracony czas w ostatniej chwili. Niestety ze starszym synem już to się nie udało. Nie miałem dla niego czasu wtedy, kiedy byłem mu naprawdę potrzebny. Tutaj straconego czasu nie nadrobiliśmy”.

Ten fragment książki dał mi wiele do myślenia. Za wszystko trzeba kiedyś zapłacić. Za każdy styl życia. Należy się więc dobrze zastanowić, jaką cenę jest się w stanie ponieść i w imię czego. Jak powiadają: „Miłości do garnka nie włożysz; do sukcesu się nie przytulisz”. W życiu trzeba więc dążyć do równowagi. Osiągnięcia są ważne, ale dobrze oprócz nich mieć również obok siebie ludzi, z którymi możemy się nimi dzielić i je świętować.

Właśnie w tym kontekście przyjrzyjmy się teraz modelowi twojej firmy. Może masz kilka biznesów? Wtedy dla każdego z nich będziesz mógł zastosować odrębny sposób prowadzenia interesów. Co więcej, żaden z nich nie jest dany raz na zawsze – w każdej chwili możesz zmienić przeznaczenie własnej firmy. Jednak jeśli się na to zdecydujesz, musisz działać świadomie, dlatego przedstawię ci sześć modeli zarządzania. Spójrzmy na każdy z nich:

1. Sprzedaż firmy.
2. Bycie właścicielem firmy.
3. Zarządzanie własną firmą.
4. Stworzenie systemu franczyzowego.
5. Bycie osobą samozatrudnionym.
6. Bycie „gwiazdą”.

Każdy z modeli ma swoje plusy i minusy, ale co najważniejsze każdy wymaga innego sposobu prowadzenia firmy. Osobiście wybrałem (cytując znanego polskiego blogera Michała Szafrańskiego) „bycie intencjonalnie jednoosobową firmą”, co świetnie się sprawdza w moim wypadku a nie musi w Twoim. Oczywiście przy skali, na której działam obsługuje mnie 15 firm, ale jest to typowy outsourcing, czyli zlecenie działań zewnętrznym firmom.

Uwielbiam nauczać ludzi (robię to również teraz) i nie wyobrażam sobie, że kiedykolwiek przestanę pracować w ten sposób. Oczywiście chcę mieć wybór, kiedy, jak i dla kogo pracuję, ale jednocześnie nie chcę być niewolnikiem swojej pracy. Robię to poprzez inwestowanie nadwyżek finansowych oraz pisanie książek , nagrywanie wartościowych filmów i wideo szkoleń, sprzedawanie licencji na swoje programy autorskie. To daje mi odpowiednie zyski a jednocześnie pozwala robić to, co uwielbiam, oraz mieć czas na to, co uważam za ważne.

2.Zmiana strategii

W związku z wybraniem swojego modelu biznesowego, określiłem też kilka spraw, z których najważniejsze okazały się następujące:

1. Jakiego rodzaju działań NIE będę już więcej podejmował.
2. Na jakiego rodzaju działaniach chcę się skupić.
3. Kiedy będę miał urlop.
4. Ile czasu dziennie będę pracował.
5. Na co będę poświęcał zaoszczędzony czas wolny.

Pracując z wieloma klientami zdaję sobie sprawę, że w wielu sytuacjach nie da się zmian wprowadzić od razu. Potrzebne jest najpierw określenie profilu osobowościowego – zawodowego (osobiście w tym celu używam testu „Carrer Direct”), dzięki któremu można określić swoje silne i słabe strony. W oparciu o ten profil można określić, które z czynności, będą tymi, którymi przedsiębiorca chce się zajmować, a które należy wyeliminować, automatyzować, delegować lub outsourcingować.

Kiedy czytasz ten artykuł, to wszystko brzmi prosto i przyjemnie. Jednak sprawa znacząco się komplikuje, gdy trzeba te treści wprowadzić w praktykę działań biznesowych. Oczywiście wymaga to czasu i wielu prób. Jest to też proces, który trzeba co pewien czas powtarzać – w miarę rozwoju firmy i zmieniającej się sytuacji na rynku.

Jednak tak naprawdę nie w tym leży problem, a w aplikowaniu tego prostego systemu.

Główną przyczyną, dla której przedsiębiorcy nie stosują skutecznych rozwiązań, jest utrata motywacji. Dlatego ważne jest nieustanne przypominanie sobie o tym, jakie będziemy mieli korzyści z wprowadzenia tych działań w życie

Będziesz mieć więcej pieniędzy, czasu i satysfakcji, prowadząc biznes. Stanie się tak, ponieważ uporządkujesz swoje działania. Już samo przemyślenie własnego biznesu pozwoli ci złapać oddech w gonitwie życia. Kiedy działania są uporządkowane, rodzi się dyscyplina: robisz to, co lubisz, a pozostałe sprawy tylko nadzorujesz.

Można powiedzieć, że w ten sposób biegniesz swoim tempem. I dopiero wtedy zaczyna się „łapanie wiatru w żagle”, ponieważ masz poczucie, że panujesz nad swoją firmą, a nie ona nad tobą. Co więcej, zaczynasz dostrzegać nowe, lepsze rezultaty, które motywują cię do dalszego działania. Nie wspominając o tym, że masz wreszcie czas dla rodziny, przyjaciół, na hobby, wakacje, czyli żyjesz, a nie tylko zapracowujesz się!

Dla mnie osobiście zawsze otrzeźwiające jest pytanie:

Żyjesz czy tylko pracujesz?